Steun ons | Klik hier
‘Hoe oud ben je?’ en ‘Hoe oud voel je je?’, het zijn de meest gestelde vragen rondom verjaardagen. Misschien nog samen met de vraag of je het erg vindt om ouder te worden. Ik denk dat hier twee interessante sociale fenomenen aan ten grondslag liggen.
Ten eerste, en wellicht het meest opzichtig, is de rol van de geseksualiseerde maatschappij. De aanname is dat je er jong en aantrekkelijk uit moet zien om mee te kunnen blijven doen, om iemand te zijn die er toe doet, er te mogen zijn. Je moet daarom sportief, gebruind en gespierd zijn. Veel reizen, Netflix kijken en strak in je vel zitten. Overal energie voor – en zin in – hebben.
Het tweede gaat wat dieper, of ligt in ieder geval minder aan de oppervlakte. En dat is dat het bijna een schande is om je even oud te voelen als je bent. Oud staat synoniem voor niet meer mee kunnen doen. Het is een schande om oud te zijn. Iedereen kent het gezegde wel: ‘Je bent zo oud als je je voelt’. Voel je je dus zo oud als je volgens de kalender bent, dan ga je niet met je tijd mee. Of juist wel?
Hoe dan ook, wat is nu eigenlijk een adequate leeftijdsbeleving? er kan verschil gemaakt worden in kalenderleeftijd en biologische leeftijd. Dat wil zeggen dat de jaren doortellen, maar niet iedereen biologisch gezien even oud lijkt te zijn. Met andere woorden: niet iedereen kent dezelfde mate van slijtage, ziekte of achteruitgang. Dit is overigens iets anders dan hoe oud je je voelt (geestelijke leeftijd), maar gaat over hoe actief je nog kunt zijn.
In onze cultuur is er steeds meer ruimte voor gevoel, steeds minder voor feiten. Feiten doen er soms zelfs helemaal niet meer toe. Je bent wat je voelt. Gevoel is de basis voor je identiteit, zowel qua seksuele voorkeur als gender of leeftijd. Maar het gaat verder dan dat: een blanke die zich donkerkleurig voelt, een mens die zich dier voelt. Google er maar eens op, je zult verbaasd staan over wat je allemaal tegenkomt.
Een hoge leeftijd strekt in sommige culturen tot eer. Rimpels maken een bewogen en ervaren leven zichtbaar. Ouderen worden geëerd, volwassenen gerespecteerd. Waarom lijken wij dat niet voor onszelf te kunnen? Het hangt mijns inziens samen met de manier waarop wij aankijken tegen de waarde en zin van het leven. En het vergeten van de niet-inwisselbare rijkdom van elke levensfase. Wellicht is het oppervlakkig geleidde leven en het daarmee niet kunnen zien op een rijk en vol leven – of niet weten wat dat is – tot het willen vasthouden aan een eeuwige jeugd. En het zoeken naar dat levenselixer is iets wat ver terug gaat in de tijd.
Ik moet afsluitend denken aan de woorden van psycholoog Viktor Frankl:
Een pessimist is een mens, die met angst en weemoed ziet hoe zijn dagkalender, waarvan hij dagelijks een blad scheurt, steeds dunner wordt. Maar de mens die de problemen in het leven actief het hoofd biedt, zal op de achterzijde van ieder afgescheurd kalenderblad enige dagboekaantekeningen maken, alvorens het zorgvuldig op te bergen bij de voorgaande. Trots en blij zal hij terugzien op de schat aan ervaringen, die in deze aantekeningen zijn vastgelegd, op het volle rijke leven dat hij reeds heeft geleefd. Hij merkt wel dat hij ouder wordt, maar zou hij daarom treuren? Heeft hij reden om jaloers te zijn op jonge mensen, of om weemoedig terug te denken aan zijn eigen vervlogen jeugd? Waarom zou hij een jong mens moeten benijden? Om de mogelijkheden die een jong mens heeft, de toekomst die hem wacht? ‘Nee, dank je wel’, zal hij denken. ‘In plaats van mogelijkheden heb ik realiteiten in mijn verleden, niet alleen de realiteit van werk dat ik heb verricht en liefde die ik heb beleefd, maar tevens van het leed dat ik heb geleden.’
Mooi en zelfs relativerend.