Een blog naar aanleiding van ‘Gedachten’ (Pensées) van Blaise Pascal
> Deze blog te langdradig? Check de korte versie hier
De mens, een onderzoekend wezen. Onderzoekend naar de wereld om hem heen, naar hemzelf. Naar wat hij is en waar hij uit bestaat. Op zoek naar verbanden, mogelijkheden en oorzaak. ‘Wij zoeken nooit de dingen, maar het zoeken van de dingen’. Het wendt de gedachten af. Maar de mens blijft op zoek. Zoekend naar een vaste grond, ‘Wij branden van verlangen vaste grond onder de voeten te krijgen, een laatste stevige grondslag om er een toren op te bouwen, die zich oneindig hoog verheft, maar heel ons fundament kraakt in zijn voegen en de aarde opent zich tot afgronden.’
Zoeken wij om het zoeken, of zoeken wij om te vinden. En is vinden van wat wij zoeken mogelijk, ‘want de voornaamste ziekte van de mens is de rusteloze nieuwsgierigheid naar dingen die hij niet kan weten. Als er een juiste volgorde is om te zoeken zou het beginnen bij ‘zichzelf en bij zijn schepper en zijn doel’. Waaraan denkt men echter liever: ‘dansen, vechten en koning worden, zonder te bedenken wat het zeggen wil, koning te zijn en mens te zijn’.
De mens is zoekend naar zichzelf. Naar wie hij is en waar hij voor bestaat. Op zoek naar redenen, bedoelingen en waarheid. Het is de plicht van de mens behoorlijk te denken maar ‘niets kan ons troosten als wij er over nadenken’. De reden daarvan is dat wij kunnen beseffen dat wij ‘door onze zwakke en sterfelijke staat van nature zo ongelukkig zijn, en zó ellendig’.
Afleiding te zoeken bij een besef dat wij – ieder individueel mens – voor een diepe afgrond staan, en daar regelrecht op aflopen, is begrijpelijk. Mensen doen al wat zij kunnen om onrust te zoeken. ‘Hun fout is niet dat zij de drukte zoeken, tenminste als zij ze alleen maar zochten bij wijze van verstrooiing, maar hun fout is dat zij ze zoeken alsof het bezit van de dingen, die zij nastreven, hen werkelijk gelukkig zou kunnen maken.’
Verstrooiing (gedachte 81)
Rustig leven is gelukkig leven
Gelukkig leven is tijd hebben
Tijd hebben is kunnen mijmeren
Mijmeren is gaan beseffen
Beseffen betekent zoeken
Zoeken is rusteloos
Rustig leven is niet meer
Resumerend: de mens onderzoekt om het zoeken, als afleiding, om maar niet te hoeven vinden. De mens zoekt zichzelf, maar wil niet geconfronteerd worden met het ontroostbare idee reddeloos zwak en sterfelijk te zijn. Hij vindt zichzelf liever in het bezit van de dingen die hij nastreeft. Dit levert de afleiding op om niet over zijn situatie te hoeven nadenken. De mens heeft de onrust nodig, want tot rust te komen is ook tot het besef komen in een situatie te verkeren waaruit hij slechts gered kan worden. ‘Wanneer men dit eenmaal goed heeft beseft, zal men, geloof ik, zich rustig houden, ieder in de staat waarin de natuur hem heeft gesteld.’ Bij de Redder zul je innerlijke rust vinden (Mat.11:28-29). Om het met Augustinus te zeggen:
U hebt ons gemaakt voor u en onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in u.
