Ik las vandaag een blog waarin de schrijver aangaf hoe hij God te vaak heeft gevormd naar het evenbeeld van zijn eigen menselijke denken. Herkenbaar, ook ik heb dat lange tijd gedaan en betrap me er nog regelmatig op. Het besprak ook hoe het godsbeeld te vaak gevormd wordt naar onze eigen culturele en religieuze referentiekaders. Daarom is het goed om het hier gewoon eens hardop te zeggen:
God is geen man
Inderdaad de meeste Bijbelse beelden en woorden spreken van God als Vader, maar niet allemaal. In Jesaja 66:13 wordt bijvoorbeeld de vergelijking gemaakt van God als moeder: ‘Zoals een moeder haar kind troost, zo zal Ik u troosten (…)’. Maar alle gebruikte beelden in de Bijbel, zijn menselijke beelden; beelden om een mens inzicht te geven in een wereld die hij niet ten volle kan begrijpen. Het is God die menselijk spreekt, en mensen die menselijk spreken over God. Dat wil dus niet zeggen dat menselijke gedachten en beelden niet geïnspireerd kunnen zijn, niet van God zelf kunnen komen, maar dat het nooit de volle werkelijkheid zal kunnen beschrijven. Simpelweg omdat we er de woorden en denkbeelden niet voor hebben. Denk maar eens aan een begrip als ‘oneindigheid’. Daar loopt je denkvermogen op stuk, je fantasie daarentegen wordt ten volle geprikkeld. Beelden te over om de oneindigheid te willen en kunnen beschrijven, al zullen ze geen van allen voldoen.
God is geen man
Het mannelijke en vrouwelijke aspect zoals wij dat beschouwen gaat over seksualiteit, over voortplanting. Toen God Adam schiep was dat als een compleet mens. Maar deze complete mens had, net als God zelf, verlangen naar verbondenheid. Niet vanuit een onverwachte eenzaamheid, maar omdat God hem zo gemaakt had. Het was tenslotte God zelf die opmerkt ‘Het is niet goed dat de mens alleen blijft’ (Gen. 2:18).
Daarop maakt God Eva uit Adam. Adam het mannelijke deel, Eva het vrouwelijke. Gemaakt om nu samen een complete mens te zijn, samen één, en deze samengestelde maar complete mens naar het beeld van God. Zoals staat in Gen.1:27 ‘En God schiep de mens als zijn beeld; als het beeld van God schiep hij hem; mannelijk en vrouwelijk schiep hij hen.’
God als vrouw
I
n het blog dat ik las werd God vervolgens neergezet als vrouw. Dat was namelijk lange tijd onderbelicht gebleven, zo vond de schrijver. Er werd gesproken over God als moeder en naar ‘hem’ gerefereerd als ‘haar’. Maar laat ik dat dan hier ook maar ronduit zeggen:
God is (ook) geen vrouw
God is net zo min hem als haar in biologisch opzicht. Zodoende net zo min vader als moeder. Tegelijk is hij een beeld van een vader èn moeder.
Godsbeeld
Ons beeld van God komt voort uit eigen gecreëerde ideeën. Die kunnen vreselijk in de weg zitten om tot echte diepgang in de relatie met God te komen. Om hem echt te leren kennen en met hem te wandelen. Om met Lewis te spreken: God is de grote beeldenstormer. En het beeld wat steeds bestormd moet worden is het beeld wat ik van hem maak. Niet de Bijbel is God, niet wat ik geleerd heb is God, niet wat ik wil dat God is, is God. Nee, alleen God zèlf is God.
‘Mijn godsidee is geen goddelijk idee’ (Lewis)
Het is niet dat God niet kenbaar zou zijn, maar dat mijn kennen onvolkomen is. Hij wil geen ‘gesneden beeld’ van zich laten maken, ook niet in mijn denken, maar wil staan in een persoonlijke relatie tot mij, tot elke mens. Hij zal (en wil) zich steeds opnieuw laten kennen. Door de mist van ons menselijke denken heen.
God de vader
De meeste Bijbelse voorbeelden verwijzen naar God met een mannelijke referentie. Ook Jezus zelf spreekt over zijn vader. Voor mij is dat genoeg; zo zal ik van hem spreken. Als de Bijbel God schetst als vader wordt niet bedoeld dat hij incompleet zou zijn; dat er ergens nog een vrouwelijke godin zit te wachten. Het is daarom dat ik weet dat dit slechts beelden zijn, het vaderschap een verwijzing naar het persoonlijke van de relatie. God als vader zegt ons dus niets over het biologische, maar alles over het relationele aspect van de relatie.