Steun ons | Klik hier
Een bijdrage van: Jos Strengholt
Het is lastig een samenvatting te geven van G.K. Chesterton’s boeken. Doe het te kort en je blijft steken bij algemene uitspraken, doe het te lang en je doet zijn schrijven makkelijk te kort. Vertalingen doen dat ook, zoals gedichten eigenlijk niet in een andere taal om te zetten zijn, zo gaat er ook bij vertalingen van Chesterton’s werk altijd wel wat verloren.
Hoewel zijn werk de tand des tijds goed doorstaat, veel van zijn werk is nog altijd actueel, is hij ook een man van zijn tijd. Een man met dergelijke literaire talenten die schreef in de vroege jaren van de 20e eeuw, die het naast Tory’s en Labour heeft over Whigs, is ook voor een moderne Engelsman, lastig te begrijpen. Verder zal de sfeer en de reputatie van het stadje Brighton voor Nederlanders onbekend zijn, net als de term ‘Hanwell’. Het eerste blijkt het Britse Scheveningen te zijn, het tweede een gekkenhuis. Zij die een andere moedertaal dan het Engels hebben, moeten naast de kloven in tijd, cultuur en geografie ook nog die in taal overbruggen. Engels van de kille academisch soort is voor veel mensen waar dan ook ter wereld goed te begrijpen, maar Chesterton is geen academicus, hij is een journalist.
Desalniettemin heb ik iets kunnen begrijpen van Orthodoxy, zijn bekendste boek, hoewel pas na het drie keer gelezen te hebben. Hierin beschrijft hij hoe hij op een intellectuele reis ging: hij liet al het oude achter zich, hij vertrok als het ware vanuit Engeland, reisde de wereld over, en kwam na talloze omzwervingen aan bij het land waar hij naar op zoek was. Toen hij euforisch aan land ging, keek hij om zich heen en zag dat hij in de kustplaats Brighton was aangekomen. Hij heeft de waarde van zijn cultuur, die hij eerst stoffig en ouderwets vond, opnieuw ontdekt. Zo ging het met zijn filosofie ook, hij verliet het liberale Christelijke milieu waarin hij was opgegroeid, bezocht het occulte, toen het socialisme, maar kwam tot de ontdekking dat het authentieke Christendom de beste antwoorden had.
Hoeveel sommige lezers, en ondergetekende met hen, Chesterton ook mogen waarderen en prijzen, het is niet voor iedereen weggelegd om zijn werk te lezen. Het is simpelweg te moeilijk; om zijn boeken (en dan vooral Heretics en Orthodoxy) volledig te begrijpen moet de lezer verstand hebben van politiek van de vroege 20e eeuw, Engels, kunstgeschiedenis, Victoriaanse literatuur en de intellectuele elite van het Britse Rijk. Het is waar, de boeken zijn in deze eeuw van toepassing, en zijn standpunten zijn niet aan tijd gebonden, maar hoe minder verstand de lezer van eerdergenoemde zaken heeft, des te moeizamer het lezen hem zal vallen.
Wat wij nodig hebben is een man met dezelfde overtuigingen, van eenzelfde intellectueel kaliber, met dezelfde energie en houding, die zijn pen oppakt en in een even mooie stijl dezelfde eeuwige wijsheid verkondigt in voor ons begrijpelijke taal. Dit zal wel niet gebeuren gezien de intellectuele malaise van deze tijd, het feit dat de mondiale cultuur de Nederlandse overneemt en het feit dat mannen als Chesterton niet vaak geboren worden. Totdat er zo iemand komt moeten we Chesterton’s werk maar blijven lezen en meer leren over zijn tijd en cultuur, zodat we hem beter leren begrijpen.
Totdat er zo iemand komt moeten we Chesterton’s werk maar blijven lezen.
Disclaimer: deze bijdrage van Jos Strengholt is eerder verschenen onder dezelfde titel en is met toestemming van de auteur overgenomen. Jos Strengholt is Anglicaans priester in Heliopolis, Egypte.
Ik las het voorwoord van vertaler Henriët Ferguson (The problem of pain, C.S. Lewis), en datzelfde lijkt mij op Chesterton van toepassing. Ze schrijft: ‘[…] Toch is dit boek ik feite tijdloos, zolang de omstandigheden en de taal van de twintigste eeuw nog begrepen worden. Sommige van die omstandigheden veranderen sneller dan andere.’