In Exodus staat beschreven hoe God het hart van de farao verhard.1 Een bijzondere tekst, want gaat God hier dan voorbij aan vrije wil? Is dit een stukje zichtbare uitverkiezing?2 Ik geloof van niet. Er komt juist iets confronterends aan het licht als je hier verder over nadenkt:
Bij volharding in zonde wordt een mens overgelaten aan zijn eigen begeerten.
Het ergste dat je kan overkomen
Wat mij trof in het verhaal over de uittocht uit Egypte is de volharding van de farao in zijn besluit het volk niet te laten gaan (vanaf H7)1. Hoe kan dat toch? Zeker als je ziet hoeveel er uit de kast getrokken wordt door God om Zijn macht te laten zien en hem duidelijk te maken dat het volk hoe dan ook zou vertrekken.. De farao ziet echter maar 1 ding voor zich: Als zijn slaven zouden vertrekken kost hem dit een stuk van zijn macht en van zijn rijkdom. Dat wil hij zich niet laten gebeuren. Zo blijft hij zich hier door de hoofdstukken heen aan vasthouden en lees je in H9:12 opeens voor het eerst dat de Heer de farao ‘halsstarrig’ maakt.
Als je hier vluchtig overheen leest zou je misschien kunnen denken dat de Heer hier de vrije wil uitschakelt en de farao opzadelt met ‘het verkeerde te doen’. Maar dat is niet het geval. Bij het aanhoudend blijven in zonde geeft God je prijs aan je eigen gedachten en je eigen begeerten.3
In Romeinen 1: 28-32 staat: En omdat zij zich niet verwaardigd hebben God te erkennen, heeft God hen prijsgegeven aan hun nietswaardige gezindheid, zodat zij alles doen wat niet te pas komt. Vervuld zijn zij van allerlei ongerechtigheid, boosheid, hebzucht en slechtheid; vol nijd, bloeddorst, ruzie, bedrog en kwaadaardigheid. Roddelaars zijn het, lasteraars, haters van God, hoogmoedig, trots en verwaand, vindingrijk in het kwaad, ongehoorzaam aan hun ouders, onverstandig, onbestendig, zonder liefde en zonder mededogen. En geheel en al bekend met Gods vonnis, dat wie zulke dingen doet de dood verdient, bedrijven zij deze misdaden niet alleen, maar juichen ze die ook toe bij hen die ze begaan.
Tim Keller schrijft hierover dat Paulus als een van de ergste dingen die God met mensen kan doen benoemt dat hij de mens ‘in hun lage begeerte uitlevert aan zedeloosheid’ (Rom. 1:24). Waarom zou de grootst mogelijke straf zijn dat iemand zijn of haar zoetste dromen verwezenlijkt mag zien?4
Ik denk dat we een belangrijke les kunnen trekken uit de houding van de farao. Een les die Jezus vele malen verkondigd heeft: Kies voor de smalle weg, niet de brede. Kies voor leven, niet voor dood. De grootst mogelijke straf is te blijven wandelen op de brede weg die naar de dood leidt.
Onvoldoende verlangen?
Door aanhoudende zonde verwijder je jezelf van Jezus. 2 Tim. 2:22 zegt: Vermijd de begeerten van de jeugd en streef naar gerechtigheid, geloof, liefde en vrede, samen met allen die de Heer oprecht aanroepen.
Je zou je kunnen afvragen of het verkeerd is om überhaubt begeerten en verlangens te hebben. Bij de farao loopt dit tenslotte behoorlijk uit de hand en laat God hem hier uiteindelijk ook aan over (verhard zijn hart). C.S. Lewis betoogt echter:
Sterker nog, als we rekening houden met de schaamteloze beloften van beloning en de duizelingwekkende aard van de beloningen beloofd in de evangeliën, lijkt het erop dat onze Heer onze verlangens niet te sterk, maar te zwak vindt. Wij zijn halfhartige wezens, onszelf voor de gek houdend met drank en seks en ambitie terwijl oneindige vreugde ons wordt aangeboden. Zoals een onwetend kind die door wil gaan met het maken van zandtaartjes in een sloppenwijk, omdat hij zich niet kan voorstellen wat bedoeld wordt met het aanbod van een vakantie aan de zee. We zijn veel te snel tevreden.5
Wat ik hiermee wil zeggen is dat de zonde (van de farao) dus niet begeerte of verlangen in zichzelf is. Of hoe grote vorm deze zich aanmeet. De zonde is dat waar je verlangen zich op richt.6
Leven vanuit de opstanding
Mijn hoop is dat iedereen die dit artikel leest een oproep hoort om zich (opnieuw) toe te wijden aan God, en inzicht krijgt in waarom het soms zo moeilijk is om je tijd, gedachten en daden te investeren in dat wat er daadwerkelijk toe doet. Dit laatste zit namelijk in het feit dat zonde, en zeker het leven in zonde (d.w.z. het bewust doorgaan met een zondige levensstijl) verslavend werkt. Verslavend = je bent slaaf.
Jezus gaf hun ten antwoord: ‘Waarachtig, Ik verzeker u: wie zonde doet is een slaaf, een slaaf van de zonde. Een slaaf blijft niet voorgoed in huis, de zoon blijft voorgoed. Als de Zoon u vrijmaakt, zult u echt vrij zijn. (Joh.8:34-36)
De zonde mag niet over u heersen, want u staat niet onder de wet, maar onder de genade. (Rom. 6:14)
Om vrij te komen van deze verslavingen/zonden is toewijding (heiliging) nodig. Een verlangen naar de geweldige hemelse beloften en een Geestvervuld leven.
Lees voor jezelf eens Kolossenzen 3: 1-17. Een paar gedeelten daaruit: Als u nu met Christus ten leven bent gewekt, zoek dan ook wat boven is / Zet uw zinnen op wat boven is, niet op het aardse / Maak de aardse praktijken dood / Trek de oude mens met zijn gedragingen uit, bekleed u met de nieuwe mens / Laat de vrede van Christus heersen in uw hart.
Wat u nodig hebt is volharding, om Gods wil te doen en de belofte binnen te halen. (Hebr. 10:36)
En nu een verkrampt leven vanuit de angst iets verkeerd te doen? Nee, juist niet! In 1 Joh. 2: 1-2 staat: Kinderen, ik schrijf u dit met de bedoeling dat u niet zou zondigen. Maar ook al zou iemand zonde doen: we hebben een helper bij de Vader, Jezus Christus, die rechtvaardig is, die onze zonden uitwist, en niet alleen die van ons, maar die van de hele wereld. En in 2 Tim. 2: 11-13: Dit woord is betrouwbaar: Want als wij met Hem gestorven zijn, zullen wij met Hem leven. Als wij volharden, zullen wij met Hem heersen. Als wij Hem verloochenen, zal Hij ons verloochenen. Als wij ontrouw zijn, blijft Hij trouw: zichzelf verloochenen kan Hij niet.
Leven vanuit de Geest
Maar om een hevig verlangen te hebben naar het hemelse, jezelf toe te wijden, daarin te volharden en daadwerkelijk vrij te zijn is niet haalbaar. Niet alleen tenminste. Daarvoor heb je een Helper nodig.
Ik bedoel dit: leef volgens de Geest, dan zult u niet toegeven aan uw zondige begeerte. Want de zondige natuur begeert tegen de Geest in en de Geest tegen de zondige natuur in, want ze zijn elkaars tegenstanders, zodat u juist niet doet wat u zou willen doen. Maar als u zich door de Geest laat leiden, staat u niet onder de wet. (Gal. 5: 16-18)
En dan vanaf vers 19 de uitingen van een zondig leven die wel bekend zijn, zoals ontucht, onreinheid, losbandigheid, afgodendienst, toverij, vijandschap, twist, afgunst, woede, intriges, ruzies, partijdigheid, jaloersheden, drinkgelagen, orgieën en dergelijke dingen meer. Ik waarschuw u zoals ik u al eerder gewaarschuwd heb: wie zich zo misdragen, zullen het koninkrijk van God niet erven.
En de tegenstelling vanaf vers 22 met een leven vanuit de Geest: Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, vertrouwen, zachtmoedigheid, zelfbeheersing. Tegen zulke dingen richt de wet zich niet. Zij die Christus Jezus toebehoren, hebben de zondige natuur gekruisigd, met zijn hartstochten en begeerten. Als wij leven door de Geest, laten we ons dan ook gedragen volgens de Geest.
De wil om lief te hebben
Je kunt wel eens het verwijt krijgen dat je als christen egoïstisch bent als je verlangen groot is naar de hemel en de grote beloften die voor ons klaarliggen. Het verwijt zou kunnen zijn dat je gelooft om de hel te vermijden en jezelf te verzekeren van een plekje in de hemel. Dat is een slechte motivatie. Je zou toch moeten geloven omdat je gegrepen bent door Jezus?
Lewis geeft een prachtige vergelijking. Hij geeft aan dat het een onbetamelijk verlangen zou zijn om uit te kijken naar een huwelijk omdat je trouwt met iemand die geld heeft. Dan ben je niet meer dan een dagloner. Maar als je verliefd bent en je wilt niets anders dan bij je geliefde zijn is het een heel mooi en goed verlangen om uit te kijken naar een huwelijk.
Stop avoiding hell, start entering heaven! (Mattie Montgomery)
Wat te gek als dat ons verlangen is: De hemel binnen te gaan, onze meester te volgen, ons door de Geest te laten leiden. Ons niet te richten op de strijd, maar op de overwinning en de daarop volgende vrede.7
Wij willen de HEER liefhebben. Wij willen moeite doen om Hem te kennen. Zo zeker als de dageraad verschijnt zo verschijnt Hij en komt Hij over ons als de regen, als de lenteregen die de aarde drenkt. (Hosea 6:3)
Dan zullen wij ook vruchten gaan dragen. In verbondenheid met Hem. Ik ben de wijnstok en jullie zijn de ranken. Alleen wie met Mij verbonden blijft – zoals Ik met hem – draagt rijkelijk vrucht, want los van Mij kunnen jullie niets. (Joh. 15:5)
Onderstaande plaatje geeft mooi weer hoe een leven vanuit zonde en veroordeling de vruchten oplevert die daarbij horen (zoals bijvoorbeeld beschreven in Gal.5). En tevens de vruchten vanuit een leven vanuit de Geest en vanuit vergeving.
Voetnoten:
1) Exodus 7:14, 7:22, 8:11, 8:15, 8:25b, 9:7, 9:12. Zoals je kunt lezen heeft de farao vele kansen voorbij laten gaan om tot inkeer te komen. Na 9:12 gaat dit ook gewoon door maar blijft hij vastzitten in zijn eigen hebzucht en afgoderij (hebzucht vanwege de opbrengsten uit slaverij hoger achten dan de wil van God, afgoderij vanwege de kunsten van de magiers aan het hof en het idee dat zij hetzelfde konden doen als God).
2) In dat geval dubbele predestinatie vanwege het feit dat God hier dan uit zou kiezen op basis van verloren gaan (i.p.v. redding).
3) Alhoewel het verharden van het hart (van de farao) in de Bijbel niet vaak voorkomt, en ook een uizonderlijk karakter heeft vanwege Gods heilsplan voor Israel (en de duidelijke gelijkenis met Gods heilsplan voor de mensheid), wil ik wel stelling nemen dat het richten van je verlangen op zaken die niet van God zijn je hart ook in die richting zal doen blijven laten gaan. De Farao gaat hier uiteindelijk ook aan ten onder (letterlijk). De rest van het artikel geeft naar ik hoop voldoende onderbouwing voor deze stelling.
4) Tim Keller, Namaak goden – De lege beloften van geld, seks en macht, en de enige werkelijke hoop
5) C.S. Lewis, The weight of glory, http://www.verber.com/mark/xian/weight-of-glory.pdf
6) Lewis benoemt in ’the weight of glory’ dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden van denken. Namelijk dat van oudsher de hoogste deugd ‘liefde’ benoemd werd naar de deugd ‘zelfverloochening’ in deze tijd. Hij geeft aan dat het hier meer gaat dan om alleen een taalkundig of filosofisch belang, namelijk een verschuiving van het goede willen voor de ander naar het onthouden van iets voor jezelf. Ofwel; Onthouding en zelfverloochening is nu het hoogste doel en niet het geluk van de ander. Het Nieuwe Testament heeft wel veel te zeggen over zelfverloochening, maar niet over zelfverloochening als een doel op zich.
7) Het is als de vergenlijking met een soldaat. Het verlangen van de soldaat is niet de strijd, het doden van een ander, vernietiging. Het verlangen is juist naar overwinning en naar vrede. Het middel is ‘strijd’ en hoort er dus logischerwijs bij. Paulus gebruikt de vergelijking met een soldaat ook om toewijding aan te geven. Hij zegt dat een soldaat zich niet richt op het burgerleven om zijn meerdere niet te mishagen. Hij richt zich op dat wat van een soldaat wordt verlangd (2 Tim. 2: 3-7).