De gemeente Zwezerik, gelegen in de provincie Zuid-Holland, heeft besloten tot invoering van een even opzienbarende als drastische maatregel: het wil winkeliers gaan verplichten tot het plaatsen van waarschuwende stickers op kleding waarvan bekend is dat bij het productieproces gebruik is gemaakt van kinderarbeid en slavernij. Ook kleding waarvan de herkomst niet bekend is krijgt een eigen label. De stickers zullen waarschuwingsteksten bevatten welke volgens de door de gemeente opgestelde regels tenminste 10% van de voorkant en 15% van de achterklant zullen beslaan.
Maatregel
De maatregel is met name bedoeld om burgers bewust te maken van de maatschappelijke impact van dergelijke producten, en is mede ingegeven door soortgelijke maatregelen binnen de tabaksindustrie. De waarschuwingsstickers kunnen dan ook teksten bevatten als ‘Dit product is mede mogelijk gemaakt door slaven‘, ‘Gemaakt onder slechte arbeidsomstandigheden’, ‘Mensen die werken aan dit product sterven jonger‘. ‘De teksten zijn niet definitief, ze staan nog in de kinderschoenen’, aldus het verantwoordelijk bestuurslid.
Weerstand
Er is met veel ophef gereageerd op de aangekondigde maatregel. De lokale detailhandel reageert geschokt en is met name verbolgen niet vooraf gehoord te zijn. hoewel ook de winkeliers geen voorstander zijn van slavernij en kinderhandel zien zij niet in hoe deze maatregel de industrie kan veranderen ’tenzij iedereen verantwoord gaat inkopen’. Winkeliers zijn bang hierdoor klandizie te verliezen en vanwege de misgelopen omzet personeel te moeten ontslaan. De plaatselijke ondernemersvereniging geeft aan dat de consument hierdoor mogelijk over de grenzen van Zwezerik zal gaan inkopen vanwege de gunstiger koopomstandigheden. ‘Wij hebben ook rechten’, aldus de woordvoerder.
De weerstand komt echter niet alleen vanuit de detailhandel. Er zijn inmiddels opkomende protesten gesignaleerd bij burgers die bang zijn te worden geraakt in de portemonnee. ‘Het zijn weer de burgers met lage- en middeninkomens die hier de dupe van zullen zijn’, zo geeft een van de actievoerders tijdens een klein oploopje op het dorpsplein aan. ‘Wij zijn niet zozeer tegen de maatregel, maar voeren actie tegen de paternalistische toon die de gemeente hiermee laat horen’. De woordvoerder geeft verder aan het gesprek constructief te willen aangaan door actief en betrokken met enkele tegenvoorstellen te komen. Ideeën die inmiddels geopperd zijn: ‘Deze aankoop helpt kinderen aan werk’, ‘Waarom meer betalen’, ‘Door kinderen, voor kinderen’, ‘Beter slaaf dan dakloos’ en ‘Killer product’. Al werd aan die laatste nog flink getwijfeld omdat ‘er te weinig positiviteit in doorklinkt’. ‘Het geeft een breder en meer genuanceerd beeld van de werkelijkheid’, zo geeft de ondervraagde actievoerder desgewenst aan.
Effectiviteit
Je kunt als consument na invoering niet meer om de waarschuwing heen. Maar wordt je er ook door gemotiveerd om daadwerkelijk andere producten te kopen? Wetenschappers zijn pessimistisch. Professor Consuminderen, A. Ropa van Radboud Universiteit te Maastricht (RUM), geeft desgevraagd aan dat de effectiviteit rondom waarschuwingen op tabakswaren goed gedocumenteerd zijn. Daaruit zou blijken dat het bewustzijn rondom de gevaren van gebruik wel toeneemt, maar het risicogedrag niet afneemt. Met andere woorden; de gewaarschuwde mens blijft doen, wat hij altijd al deed. Wel denkt de professor dat er nog winst te behalen zou zijn indien gebruik gemaakt zou worden van gruwelijke foto’s van arbeidsomstandigheden waarin je het bewuste kledingstuk gemaakt ziet worden.
Belasting
De gemeente laat in een reactie weten de problemen rondom de effectiviteit van dergelijke waarschuwingsteksten te onderkennen, maar geeft aan dat het daarom niet minder de plicht heeft de burger te informeren. ‘Wij zien de burgers niet als ondergeschikten, maar als min of meer vrije mensen die geïnformeerd dienen te worden over de schade die dagelijkse keuzes hen of anderen kunnen toebrengen. Dat er in de koffiekamer wel eens een grapje wordt gemaakt over ‘het gepeupel’ of ‘burgers zijn ook mensen’ laat juist zien dat wij betrokken zijn en dicht bij de burger willen staan. Een dergelijke blijk van menselijkheid wensen wij ook andere wereldburgers toe’, aldus de persvoorlichter van de gemeente.
Daarnaast geeft de gemeente aan nog te onderzoeken of de accijns op dergelijke kleding verhoogd kan worden, zoals bij de accijns op tabakswaren. Naar aanleiding van recente berichtgeving uit de regio denkt de gemeente dat verondersteld mag worden dat er voldoende draagvlak is voor de toepassing van verhoogde accijns op ’slaafse kleding’, zoals de gemeente dit intern graag noemt.
Landelijk
Ook landelijk heeft het nieuwsbericht voor ophef gezorgd en heeft inmiddels ook geleid tot kamervragen. Met name de vraag of een lokale overheid zonder overleg en toestemming vanuit Den Haag dergelijke verstrekkende maatregelen kan en mag invoeren staat op de agenda. In de wandelgangen wordt al gesproken van ‘Weertse toestanden’ en ‘Burgervaders met burgerlijke ongehoorzaamheid’. Ook denkt men, los van deze vragen, dat een dergelijke maatregel niet te handhaven zal zijn.
Invoering
Hoe de invoering van de maatregel na vandaag zal gaan verlopen is vooralsnog onbekend, maar dat het laatste woord er nog niet over gezegd is, mag duidelijk zijn. Of het tot verdere onrust zal leiden in de regio zal de tijd leren.
Disclaimer: het betreft satire. U kunt rustig blijven kopen en verkopen zonder zich over enige herkomst druk te maken.
Dit blog is eerder verschenen op 7 juni 2016, For I Have Seen